Ngày Phật đản sanh linh diệu qua cái nhìn của văn học.

 

Lễ Phật đản năm 2010 tại chùa Phước Long, Bình Định, ảnh Phước Long

Văn học phương Đông thời kỳ cổ đại và trung đại thường miêu tả các sự kiện, sự vật và con người mang tính tượng trưng ước lệ. Mỗi thời đại khác nhau thường có những mã nghệ thuật khác nhau. Mã nghệ thuật thực ra đó là những ký hiệu thẩm mỹ. Cắt nghĩa được ký hiệu tức là ký hiệu đã được mã hoá.

Giải mã được những ký hiệu trong những ký hiệu mang tính biểu tượng, nhằm giúp cho chúng ta cảm thụ tinh tế, sâu sắc hơn cái hay, cái đẹp trong mỗi câu chuyện, tác phẩm nào đó.
Bài viết này người viết thử giải mã biểu tượng hoa sen và sự kiện Đức Phật đản sanh bằng mã nghệ thuật văn học đương thời.
Thông thường hằng năm, vào ngày trăng tròn tháng Tư âm lịch, toàn thể nhân loại nói chung và các tín đồ Phật giáo trên thế giới nói riêng, đều náo nức đón nhận một sự kiện vô cùng trọng đại. Đó là ngày lễ kỷ niệm Đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật đản sanh. Đây là một sự kiện, sự xuất hiện có thể được xem là “vô tiền khoáng hậu” trong lịch sử loài người cũng như lịch sử các tôn giáo.
Sử truyện kể rằng, Ngài từ cung trời Đâu Suất giáng trần, nhập thai và sinh ra tại thành Ca Tỳ La Vệ, con của vua Tịnh Phạn và hòang hậu Ma Gia. Trước lúc lâm bồn, hoàng hậu đưa tay vịn cành hoa Vô Ưu thì liền hạ sanh thái tử. Vừa hạ sanh, thái tử đã ung dung đi bảy bước vào cuộc đời. Mỗi bước chân đi đều được một bông sen nâng đở. Lúc ngài dừng lại một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất dõng dạc tuyên bố:
Thiên thượng thiên hạ
Duy ngã độc tôn 
Vô lượng sanh tử
Ư kim tận hỷ.
Đồng thời lúc ấy, chín con rồng phun nước tắm, thiên long bát bộ, trời người xưng tán, chim trên cành ca hát líu lo, muôn hoa đua nở khoe sắc hương đón chào mừng Bậc Đại Giác.
Đọc qua đoạn này, nếu chúng ta không có phương pháp giải mã (cắt nghĩa) bằng mã nghệ thuật văn học của thời đại đó, thì đôi lúc chúng ta nghe như một câu chuyện huyền thoại, linh diệu mang đầy màu sắc tôn giáo. Dẫu biết rằng, đây là những biểu tượng mang đậm triết lý nhân sinh. Tuy nhiên, dưới giác độ văn học, thì đây là mã nghệ thuật thường dùng miêu tả trong thời ấy
Người xưa thường miêu tả những điều không bình thường để báo hiệu những điều phi thường, hay nói cách khác, miêu tả những con người quá phi thường bằng những sự kiện không bình thường.
Ngày đản sanh là một bức tranh hài hoà tuyệt đối giữa con người với thiên nhiên. Hoa sen là một loài hoa dung dị, dân dã mọc khắp nơi bùn lầy, ao tù nước đọng. Những mầm sống được thai nghén ngay trong chốn ô trược. Qua bao ngày tháng, kết tinh thành những nụ hoa, để rồi vươn lên khỏi mặt nước, bước vào không trung, xòe cánh hé nhụy, tỏa hương bay khắp không gian hòa quyện cùng với hương sắc của muôn loài hoa thơm cỏ lạ khác.
Hoa sen không đứng cạnh mai, lan, trúc, cúc. Hoa giữ cho mình nét thuần khiết, thanh cao thoát trần. Hoa sống và nở giữa bùn lầy ô nhiễm. Có lẽ vì vậy mà biểu tượng hoa sen được Phật giáo lấy làm biểu tượng cao quý. Chính trong chốn bình thường dân dã ấy, hàm dưỡng cái khác thường và cũng chính cái khác thường đã cùng nhau hội ngộ tạo nên cái phi thường nhất trong lịch sử.
Kẻ tri âm gặp người tri kỷ. Hoa sen nở trong cuộc đời để chờ đợi nâng đôi bàn chân bất nhiễm trần của Bậc Đại Sĩ. Chỉ có đôi bàn chân ấy mới xứng đáng để hoa tự nguyện nâng đở bảy bước đi chập chững đầu đời. Bàn chân bất nhiễm trần đặt lên bông hoa vô nhiễm tạo nên một mỹ cảm văn học tuyệt vời. Đây là một nghệ thuật đặc tả tôn vinh cái đẹp. Người và hoa không hẹn mà hữu duyên, hay hoa chờ người giáng thế!? Người thì mượn hoa mang thông điệp giải thoát giác ngộ đến với chúng sanh trong cõi Ta bà này.
Ở đây chúng ta thấy hai hình ảnh khác thường. Hoa nâng đở chân người. Người mới sanh liền đi vào cuộc đời và còn gửi một bức thông điệp cô đọng, hàm súc. Chính cách miêu tả không bình thường này cũng thông báo cho người nghe và người đọc một vĩ nhân giáng thế.
Chúng ta cũng thử liên tưởng đến một vài sự kiện khác thường của các vị Tổ sư, các nhân vật tên tuổi trong lịch sử cũng như trong các tác phẩm văn chương để hiểu thêm về mã nghệ thuật mà người đương thời thường sử dụng
Tương truyền Tổ Ca Diếp nở một nụ cười hàm tiếu, khi nhìn thấy cành hoa sen trên tay đức Phật ở trong hội chúng. Chỉ có Phật mới hiểu nụ cười đó. Ở đây cái ký hiệu phi thường ẩn trong Ngài Ca Diếp đã được Phật mã hóa. Người phi thường mới hiểu được nụ cười khác thường đó.
Tương truyền rằng tổ Thương Na Hòa Tu, ở trong thai mẹ sáu năm, chờ khi nào có loại cỏ tên Thương Nặc Ca thì mới chịu ra đời. Còn Tổ Ưu Ba Cúc Đa thì khi mẹ mang thai đã thấy mặt trời xuất hiện ở trong nhà.
Tương truyền rằng, vua Tần Thủy Hoàng cũng ở trong thai mẹ 12 tháng. Sau khi kế nghiệp ông đã thống nhất toàn bộ đất nước Trung Hoa lúc bấy giờ. Còn các tác giả như La Quán Trung, thì miêu tả nhân vật của mình cũng mang tính tượng trưng ước lệ nhằm làm nổi bật cái khác thường của các nhân vật. “Quan Vũ mình cao chín thước, râu dài hai thước, mặt đỏ như gấc, môi tựa như son, mắt phượng mày tằm…”. Và gần đây nhà đại thi hào Nguyễn Du cũng miêu tả Từ Hải qua hai câu thơ để nêu bật lên hình dáng và tính cách khác thường của một anh hùng
…Râu hùm, hàm én, mày ngài

Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao,

Ở đây cũng có một vài ý kiến hồ nghi về sự không tương xứng tỷ lệ giữa chiều ngang và chiều cao của Từ Hải. Phải chăng, do mã nghệ thuật đương thời quy định nên Nguyễn Du miêu tả Từ Hải một cách không bình thường để nói lên con người phi thường?
Hầu như các bậc thiên tài, hiền triết thánh nhân ra đời vào các thời kỳ đó đều có những điềm lạ khác thường xuất hiện. Đây là chỗ tương giao, hòa điệu, tinh tuý nhất giữa con người với thiên nhiên. Và cũng chỉ có văn học – kể cả văn học dân gian hoặc văn học viết – mới kể lại, ghi lại, lưu truyền đồng thời mới cảm nhận đầy đủ cái đẹp và giá trị thực của nó.
Giải mã nghệ thuật không phải làm mất đi vẻ lung linh huyền diệu mà để hiểu và cảm nhận chân thật, sâu sắc về ngày Đại Lễ Phật đản vậy!HET=NAM MO BON SU THICH CA MAU NI PHAT.( 3 LAN ).GIAO HOI PHAT GIAO VIETNAM TREN THE GIOI.TINH THAT KIM LIEN.AUSTRALIA,SYDNEY.26/4/2014.THICH NU CHAN TANH.GIAC TAM.