Các nông cụ Việt Nam
vang bóng một thời
Trong dân gian ai cũng biết : «Đời sống con người hay vật dụng hằng ngày
cũng chỉ có một thời kỳ mà thôi». Bởi vì, sự vô thường phải đến để thay đổi
không ai thoát khỏi, từ con người cho đến vật dụng.
Nếu chúng ta nhìn ngược thời
gian khoảng non một lục hoa giáp (60
năm), thì chúng ta sẽ thấy sự thay đổi đời sống con người đáng lưu ý, bằng chứng
những nông cụ Việt Nam chúng ta đã không còn sử dụng nữa, ví như : Cối xay lúa, cối xay bột, cối giả
gạo... cho đến cái phảng, cái cù
nèo, cái nọc để cấy lúa v.v.
Trước đây, trong quyển
sách 4000 TỪ NGỮ THỰC HÀNH tôi để bút hiệu Hàn Lâm NGUYỄN PHÚ THỨ (nay bước sang
năm 2011 tôi chỉ dùng Tiểu Đệ NGUYỄN PHÚ THỨ), có nêu đến
các Nông Cụ Việt Nam, ngõ hầu góp
phần giữ gìn và phổ biến cho thế hệ sau biết (xin xem Sinh Hoạt Đời Sống Việt Nam trong quyển
sách 4000 TỪ NGỮ THỰC HÀNH từ trang 567 đén trrang 599).
Nay, xin góp phần mọn về Vang bóng một thời qua các nông cụ Việt
Nam, như chúng ta biết, đất nước VN phần đông sống về nông nghiệp, cho
nên mới thấy trong dân gian có câu :
Tháng chạp là tháng trồng
khoai,
Tháng giêng trồng
đậu,
Tháng hai trồng cà,
Tháng
ba cày vỡ ruộng
ra,
Tháng tư làm mạ, mưa sa đầy đồng...
Lưỡi
cày và trâu cày ruộng
Vì thế, công việc làm ruộng bắt dầu tháng
3 âm lịch (Tháng ba cày vỡ
ruộng
ra), ngày
trước dùng lưỡi cày với đôi trâu cày đất làm ruộng.
Sau đó, mới lựa lúa tốt làm
giống để chuẩn bị rải lúa xuống miếng đất gieo mạ (Tháng tư làm mạ, mưa sa đầy đồng) và bừa trục miếng đất.
Trâu
bừa trục dất
Quang cảnh các thợ cấy
Trên
lưng họ là tấm lá chằm và chiếc nón lá để che mưa, nắng. Bữa
cơm trưa của họ thường ăn trên bờ giồng gồm : Cơm, một chén Mắm chưng hoặc là Cá kho và
một tô Bí rợ hầm dừa...
Khi nói đến
cấy lúa, thường dành đàn bà, phải
dùng cây nọc để cấy lúa. Cây nọc thường dùng cây Căm xe, Cà chất để đẽo làm cây nọc, nếu làm
bằng cây tạp như cây : Sao, Dầu, Mù
U... thì cấy chỉ được một mùa mà thôi.
Còn đàn ông thì lo
chuyển gánh
mạ,
đôi khi bằng trâu để
cung cấp cho đàn bà cấy.
Ngoài ra,
họ
phải lo cày bừa, trục và phát cỏ để dọn đất, cào cỏ thành bờ
giồng cho sạch để trước khi quý đàn bà cấy
lúa.
Khi nhắc đến
cây Phảng phát cỏ, thì nó phải đi
kèm với cây Cù nèo móc cỏ.
Hồi xưa, dân làng phát cỏ dọn đất vào mùa mưa, vì cỏ mọc xanh
dờn cả cánh đồng. Đây là, công việc nặng
nhọc, người nông dân
trai
tráng chỉ có thể phát cỏ
một công đất mỗi ngày, là
mệt đừ,
cho nên phải ăn cơm
trước dằn bụng mới phát nổi,
từ sáng
sớm khoảng 4
giờ 30 hay 5
giờ đã ra đồng
để
phát cỏ, nghe tiếng phảng đập xuống phình phịch, làm dậy
lên cả cánh đồng.
Cây
Phảng với Cù nèo và người phát cỏ
Như chúng ta đã biết việc làm
ruộng bắt đầu :
Tháng
ba cày vỡ ruộng
ra,
Tháng
tư làm mạ, mưa sa đầy đồng
Cho đến gần
Tết tức tháng Chạp mới đem lúa được về nhà và chuẩn bị ăn Tết nguyên Đán chào mừng năm mới.
Vì
thế, nhà nông có nơi làm tới 2 hoặc 3 vụ mùa, tùy theo
lúa giống và khu đất ruộng đã được phân chia khoanh vùng manh mún để thực hiện.
vì thế, trên đồng ruộng lúc nào cũng có lúa chín, mới
ngậm đồng đồng, mới cấy, mới gieo mạ hay cấy giâm...
Nhưng
đa phần, mùa nước nổi từ tháng bảy
đến tháng tám là mùa đông ken để cấy lúa và bắt đầu tháng 11 cho đến tháng Chạp là mùa gặt lúa chín vàng ngoài đồng.
Dưới
đây, là quang cảnh cắt lúa, đập lúa
của nhà nông :
Sau đó, mới
phơi
lúa, quạt lúa, giê lúa... mới
đem lúa vào nhà,
hoặc
lúa bán
đong bằng cái gịa 40
lít
như dưới đây :
Khi có lúa vào bồ nhà rồi, quý bà con nhà nông còn phải qua giai
đoạn xay lúa, rồi giả gạo mới có hạt gạo trắng để nấu cơm dùng
hằng ngày, giai đoạn này thời xa xưa cũng không kém phần cơ cực mới có miếng
ăn.
Nhân đây, xin
kể
Cối xay
lúa, Cối giả
gạo, Cối xay
bột....
ngày xưa Vang bóng một thời nay không còn hữu dung nữa như sau :
Khi nhìn chúng ta thấy
Cối xay lúa có hai
thớt trên và dưới chồng lên nhau, cho nên Ông bà mình nói
Cối xay lúa này có âm dương
kết hợp giống như Cối
xay bột vậy, ngoài ra còn có cần trục để xay lúa. Cái thớt trên để đổ lúa
vào như chúng ta thấy hình ảnh dưới đây :
Việc làm cối thớt trên và thớt dưới làm giống như nhau, chỉ khác thớt trên phải khoét lỗ để
khi xay lúa mà cho lúa vào và làm thêm 2 tay để gắn cần
trục xay lúa. Sau đó, làm cái chân cối và cái cần cần trục để xay lúa bằng tay. Về việc làm cối, mỗi miền đất nước khác nhau, có nơi
rất cầu kỳ, dùng Tre để đan vỏ cối phải đốn vào tháng chạp, bởi vì, mùa khô, Tre khô ráo nước, vừa dễ đan và có độ
bền. Còn răng cối được làm bằng rễ cây dẻ và được trét một lớp đất ổ mối lên các kẽ răng,
bởi vì, các Cụ ngày xưa cho
rằng đất ổ
mối chịu được khí
hậu nóng lạnh không nứt nẻ
rất tốt.
Cối xay lúa chỉ để xay ra gạo lức, còn muốn có gạo trắng để ăn thì phải dùng chiếc cối giã gạo. Muốn có
gạo lức sạch sau khi xay lúa xong,
lại phải đem ra gió để giê lúa cho
sạch vỏ lúa trước khi đem giã gạo
trắng.
Sau
khi giã gạo xong, còn phải dùng cái sàng để sàng lọc Cám và gạo tấm ra. Cám để cho heo ăn, còn gạo tấm để nấu cơm tấm sau
này.
Cối xay bột
4.- Dụng bắt Cá, lươn
: Trở lại mùa nước
nổi từ
tháng bảy đến tháng tám là mùa đông ken để cấy lúa, các loại cá cũng thi nhau lên
đồng tìm chổ đẻ và đến mùa lúa chín vàng
đồng , nước bắt đầu rút cạn, thì cá cũng bắt đầu trở ra sông rach, cho nên
nhà nông bắt cá quanh năm và thường dùng
dụng cụ để bắt cá, xin trích dẫn trang 586 quyển 4000 Từ Ngữ Thực Hành 2 viết 4 ngôn
ngữ : Anh Pháp Việt và Hoa (Đức) Ngữ của Nguyễn Phú Thứ có nêu lên các dụng cụ
nhà nông đã vang danh một thời dưới đây :
(Nếu cần tìm hiểu thêm phương
cách Soi cá, Câu cá, Nhấp cá, Cấm câu,
Giăng câu, Bủa lưới cá, Đặt lờ bắt cá Sặt, Đặt trúm bắt lươn, bắt chuột....
xin mời tìm đọc các bài viết của nhà văn Lê Cần Thơ, chủ bút tạp chi Văn Hóa Việt Nam, phát hành Houston,
Texas, Hoa Kỳ, đặc biệt bài viết của Anh
Kể Chuyện Bắt Cá Miệt Vườn Trên Sông Nước Quê Tôi, đã đăng trên
đặc san Phù Sa Cửu Long Xuân Kỷ Sửu
2009 từ trang 93 đến trang 102, rất giá trị, trân trọng giới thiệu
đến thế hệ trẻ nghiên cứu sưu tầm làm tài liệu khi cần).
Nếu
chúng ta nhìn ngược thời gian trên dưới 50 năm, đời sống của chúng ta ở nông
thôn VN, mặc dù với nông cụ thô sơ miệt
vườn, không được văn minh máy móc tối tân như bây giờ, nhưng có đời sống thoải mái, bởi ngoài đồng có ruộng
lúa, có cá tôm, chim, chuột rất nhiều, sau vườn có cây trái và có sông nước
trong lành, không bị nhiểm trùng như hiện nay, làm cho sức khỏe con người bị
bịnh đe dọa, bởi hóa chất và kỷ nghệ máy móc tạo nên.
Hơn
nữa, ngày nay dân số đã tăng trên 85 triệu người, trong khi các loại cá tôm sanh
nở không đáp ứng lại nhu cầu đòi hỏi, cho nên không còn cảnh rải Cám ran thơm trên đất sình khi nước cạn
rồi chờ các lũ Cá Mè Dinh theo nước
lớn lên ăn mồi, để Chài vài mẻ bắt Cá Mè
Dinh, như thời thân phụ tôi đã chài xa xưa, bởi vì, bị nguồn nước không được
trong sạch do các chất thải độc hại ô nhiểm của các nhà máy, ngoài ra, do sự
đánh bắt quá nhiều mà không biết bảo dưỡng các loại cá tôm cá, ví như rà điện.... làm tiêu hao những trứng và
cá con, đôi khi không còn thấy xuất hiện những con cá quen thuộc như cá : Trê vàng, Lăng, Phèn, Rô đồng (chỉ thấy
Cá Rô Phi)....
Để tạm
kết thúc bài này, xin góp phần mọn cho
những ai muốn tìm hiểu các Nông Cụ Vang
Bóng Một Thời, đồng thời rất mong những vị đã từng sanh sống ở nông thôn
hiểu biết, xin cho biết thêm để bổ túc bài này đầy đủ hơn. Trân trọng Cảm Ơn trước. HET=NAM MO BON SU THICH CA MAU NI PHAT.( 3 LAN ).THICH NU CHAN TANH.GIAO HOI PHAT GIAO VIETNAM TREN THE GIOI.( TINH THAT KIM LIEN.AUSTRALIA,SYDNEY.16/9/2012.)
No comments:
Post a Comment